جراحی پیوند کلیه در ایران

پیوند کلیه جراحی است که به منظور قرار دادن کلیه سالم (که از شخص اهداکننده گرفته شده است) در بدن فردی دیگرانجام می‌شود. شخص اهداکننده‌ی کلیه ممکن است یک انسان زنده یا شخصی باشد که جان خود را از دست داده است. اهداکننده‌ی کلیه معمولاً یکی از افراد خانواده است. در صورتی که گیرنده شخصی را ندارد که یکی از کلیه‌های خود را به او اهدا کند، تیم جراحی نام او را در لیست انتظار برای دریافت کلیه از افرادی که جان خود را از دست داده‌اند، قرار می‌دهند. کلیه پیوند زده شده عمل تصفیه‌ی خون را انجام می‌دهد. در حالت عادی ممکن است سیستم ایمنی بدن فرد گیرنده به کلیه‌ی پیوند زده شده حمله کند (یا پس بزند) چرا که آن را به عنوان یک بافت خارجی تشخیص می‌دهد. بنابراین لازم است که فرد گیرنده پس از جراحی پیوند کلیه داروهای مهارکننده‌ی سیستم ایمنی بدن را مصرف کند تا بدن او به کلیه پیوند زده‌شده حمله نکند.

اغلب جراحان کلیه‌ی پیوند زده ‌شده را در قسمت پایین شکم (نزدیک به لگن) و پایین کلیه‌های قبلی قرار می‌دهند. جراحان، سیاهرگ و سرخرگ متصل به کلیه‌ی اهدا شده را به سیاهرگ و سرخرگ موجود در بدن شما متصل می‌کنند تا خون در کلیه‌ی جدید جریان پیدا کند. جراح همچنین لوله‌ی حالب متصل به کلیه اهدا شده را به مثانه وصل می‌کند. ممکن است کلیه‌ی جدید بلافاصله پس از جراحی شروع به کار کند و یا ممکن است چند هفته طول بکشد تا کلیه تولید ادرار کند. در صورتی که کلیه بلافاصله پس از جراحی شروع به کار نکند، لازم است تا زمانی که کلیه کار خود را شروع می‌کند برای خارج کردن نمک و مواد زائد از بدن خود تحت دیالیز قرار بگیرید. کلیه‌های ناسالم شما همچنان در بدن شما باقی می‌مانند و برداشته نمی‌شوند مگر این که موجب بروز عفونت یا فشار خون شوند یا بافت آنها سرطانی شده باشد که در این صورت کلیه‌های قبلی برداشته می‌شوند.

چگونگی انجام جراحی پیوند کلیه :

پیوند کلیه جراحی حساسی است که در آن جراح برش مایلی در ناحیهٔ ربع تحتانی شکم بیمار ایجاد می کند. بعد از کنار زدن لایه های پوستی، عضلات و پریتوئن عروق ایلیاک که درون لگن قرار دارند در دید جراح قرار می گیرند. در بیماران مرد طناب اسپرماتیک نیز باید کنار زده شود. شریان ایلیاک داخلی، انتخاب اول در پیوند با گرافت محسوب می شوند.در جریان پیوند توسط کلمپ های قوی مثل بولداگ شریان ایلیاک داخلی و ورید ایلیاک خارجی مسدود می گردند ؛ ابتدا باید شریان و سپس ورید به کلیه آناستوموز گردند که در این مرحله جریان خون کلیه به وضعیت طبیعی بر می گردد و در این مراحل باید فشار خون بیمار به دقت تحت کنترل قرار گیرد.

 

بخش نهایی و آخرین مرحله پیوند اتصال لگنچه و قسمت پروگزیمال حالب به مثانه است که یورترونئوسیستوستومی نام دارد. در این بخش برش کوچکی در دیواره قدامی- طرفی مثانه ایجاد و انتهای فوقانی حالب را به درون مثانه وارد کرده و درون مثانه با بخیه ثابت می شود. اصولا نیازی به گذاشتن درن در موضع جراحی نیست و در آخر یک سوند فولی برای کاهش فشار مثانه بیمار گذاشته می شود.عمل پیوند کلیه معمولا بین ۲ تا ۳ ساعت انجام می شود،عمل پیوند کلیه یک پروسه یک روزه نیست و قبل و بعد از عمل کارهایی باید انجام شود. بعد از عمل بیمار به شدت تحت نظر است و تا آخر عمر بیمار باید تحت نظر نفرولوژیست باشد.

 

علل شایع ازکار افتادن کلیه ها :

الف : دیابت کنترل نشده

ب : فشار خون بالا

ج :  بیماری های التهابی سلول های تصفیه کننده خون یا گلومرونفریت

د : بعضی از بیماری های ارثی از قبیل بیماری کیستیک ارثی کلیه، سنگ های کلیه بزرگ و انسدادی و مصرف داروهای مخدر از جمله هروئین

ه : رژیم غذایی ناسالم

 

نشانه های نارسایی کلیه ها :

معمولا کسانی که دچار نارسایی کلیه می‌شوند، برخی از علائم این بیماری را نشان می‌دهند. گاهی نیز نشانه‌ای وجود ندارد. نشانه‌های ممکن عبارتند از:

• کاهش مقدار ادرار
• تورم پاها به خاطر احتباس مایعات
• تنگی نفس بدون علت مشحص
• خواب آلودگی یا خستگی بیش از حد
• تهوع مدتوم
• گیجی
• درد یا فشار در سینه
• تشنج
• کما

شرایط پیوند کلیه :

معمولا دونوع اهدا کننده کلیه وجود دارد :

1 – اهدا کننده زنده

اهداکننده زنده که به درخواست خود کلیه اش را می دهد و معمولا به اقوام نزدیک خود می تواند کلیه اهدا کند، زیرا سازگاری ژنتیکی فرد با اعضای خانواده اش و یا اقوام نزدیک بسیار زیاد است.

2 – اهدا کننده مرگ مغزی شده

یعنی کلیه کسی که فوت شده ولی کلیه آن ها هنوز سالم است و قابلیت کار کردن را دارد، به بیمار پیوند زده می شود . معمولا چون تقاضای پیوند کلیه زیاد است، یک لیست از کسانی که به هر دلیل دچار مرگ مغزی شده اند ولی کلیه سالمی دارند، تهیه می شود و به افراد متقاضی کلیه داده می شود.

شرایط گیرنده پیوند :

این سه عامل کمک می‌کنند که پزشکان بتوانند پیش‌بینی کنند که سیستم ایمنی بدن بیمار(که از بدن در مقابل عفونت، ویروس و باکتری‌های مخرب و هر گونه عامل خارجی محافظت می‌کند) کلیه جدید را قبول می‌کند یا پس می‌زند:

الف : گروه خونی: گروه خونی بیمار باید با گروه خونی اهداکننده کلیه قابل انطباق باشد. گروه خونی مهمترین عامل انطباق دادن شخص اهداکننده و گیرنده کلیه می‌باشد. البته برخی از مراکز پیوند کلیه، تکنیک‌هایی را ابداع کرده‌اند که به کمک آن بتوانند پیوند کلیه را با وجود عدم انطباق گروه خونی اهداکننده و گیرنده، انجام دهند.

ب : آنتی‌ژن لکوسیت انسانی: شش آنتی‌ژن لکوسیت در بدن وجود دارند که در واقع پروتئین‌هایی هستند که به سیستم ایمنی بدن شما کمک می‌کنند که بین بافت‌های بدن شما و عوامل خارجی تفاوت قائل شود. در صورتی که گروه خونی شما با شخص اهداکننده تطابق داشته باشد اما آنتی‌ژن‌های لکوسیت شما مطابق نباشند، باز هم می‌توانید عمل پیوند کلیه را انجام دهید.

ج : تطابق آنتی‌ژن‌های کراس‌مَچ: آخرین آزمایشی که قبل از تائید پیوند کلیه باید انجام گیرد، آزمایش کراس‌مچ (سازگاری خون) خون است. تکنسین آزمایشگاه، مقدار کمی از خون شما را با خون شخص اهداکننده مخلوط می‌کند تا ببیند که این ترکیب، واکنشی ایجاد می‌کند یا خیر. در صورتی که هیچ واکنشی رخ ندهد (جواب منفی آزمایش کراس‌مچ) عمل پیوند کلیه را می‌توان انجام داد.

درصورت داشتن هریک از شرایط زیر بیمار نمیتواند پیوند کلیه انجام دهد .

1 – سن بالای 70 سال

2 – سرطان یا هر بیماری خارج کلیوی تهدید کننده زندگی، مانند بیماریهای شديد عروقي قلب و مغز

3 – عفونت فعال

4 – زخم گوارش فعال

5 – ناتوانی بیمار در تحمل عمل جراحی و درمان دارویی پس از عمل

6 – ابتلا به بیماری که استفاده از داروهای سرکوبگر ایمنی باعث تشدید آن شود

7 – در صورت وجود ناهنجاری در مثانه و پیشابراه،لازم است قبل از پیوند کلیه ، ناهنجاری اصلاح شود.

اقدامات لازم قبل از عمل پیوند کلیه :

کلیه های فرد گیرنده پیوند در صورت امکان خارج نمی شود ولی در شرایط خاصی لازم است کلیه ها قبل از عمل پیوند کلیه خارج شوند که این شرایط عبارتند از:

1 – فشار خون بالایی که کنترل آن دشوار است و ناشی از ترشح زیاد رنین از کلیه های مبتلا می باشد.

عفونت فعال و دوطرفه کلیه ها

2 – سرطان اولیه و دو طرفه کلیه ها؛سرطان اولیه یعنی اینکه خاستگاه اولیه سرطان در کلیه ها بوده است و سرطان از نقاط دیگر بدن به کلیه ها سرایت نکرده است

3 – بیماریهای سنگ عفونی کلیه ها

4 – کلیه های پلی کیستیک (بیماری مادرزادی کلیه که در این حالت کلیه ها فاقد بافت طبیعی کلیه به میزان کافی هستند)

5 – بیماری کلیوی ناشی از سل (به علت کنترل دشوار سل کلیوی بادارو درمانی برای خارج ساختن منبع آلودگی از بدن فرد)

6 – لازم است بیمار به توضیحات پزشک درباره اقداماتی که برای کسب نتایج مورد انتظار پیوند کلیه انجام خواهد شد توجه کافی داشته باشد.

 

 

اقدامات لازم بعد ازعمل پیوند کلیه :

بیماران مراحل زیر را در دوران بهبود بعد از جراحی پیوند کلیه طی می‌کنند:

چند روز تا یک هفته بستری شدن در بیمارستان: پزشکان و پرستاران وضعیت بیمار را پس از جراحی پیوند کلیه تحت نظر می‌گیرند و مراقب نشانه‌های بروز عوارض هستند. کلیه جدید ادرار را مانند کلیه‌ی خود بیمار در زمانی که سالم بود، تولید می‌کند. فعالیت کلیه‌ی جدید غالباً بلافاصله بعد از پیوند شروع می‌شود، هرچند این فرایند برای برخی بیماران چند روز طول می‌کشد. درد یا ناراحتی دور محل زخم در دوران التیام طبیعی است. اکثر دریافت کنندگان کلیه می‌توانند ظرف سه تا هشت هفته در محل کار حاضر شوند و دیگر فعالیت‌های معمول خود را ازسر بگیرند. تا زمان التیام یافتن زخم (معمولاً شش هفته بعد از جراحی) برداشتن اشیاء سنگین‌تر از 4.5 کیلوگرم و هر ورزشی به جز پیاده‌روی ممنوع است.

چک‌آپ‌های منظم در دوران بهبود: نظارت مستمر و دقیق تا چند هفته بعد از ترخیص از بیمارستان ضروری است. لازم است که بیماران چند بار در هفته آزمایش خون انجام دهند و پزشک معالج نیز دستور مصرف دارو را در صورت لزوم در هفته‌های بعد از عمل تغییر می‌دهد. چنانچه بیمار در شهر دیگری زندگی کند، باید هماهنگی‌های لازم را برای مراجعه به مرکز پیوند کلیه انجام دهد.

مصرف مادام‌العمر دارو:  بیماران باید داروهای خاصی را بعد از پیوند کلیه مصرف کنند. داروهای ضد رد پیوند مانع از این می‌شود که سیستم ایمنی به کلیه‌ی جدید حمله کند و آن را پس بزند. مصرف داروهای دیگر خطر بروز عوارضی مانند عفونت را بعد از پیوند کلیه کاهش می‌دهد.

 

رژیم غذایی بعد از پیوند کلیه 

 

تغییر رژیم غذایی و رعایت پرهیزهای غذایی بعد از پیوند کلیه برای حفظ سلامتی و عملکرد مطلوب کلیه‌ی جدید لازم است. البته پرهیزهای غذایی بعد از پیوند کلیه کمتر از پرهیزهایی است که در زمان دیالیز و قبل از پیوند ضروری است. بعضی داروها اشتها را افزایش می‌دهد و زمینه را برای افزایش وزن مساعد می‌سازد. حفظ وزن در حد سالم از طریق رعایت رژیم غذایی و ورزش کردن برای دریافت کنندگان کلیه به اندازه‌ی هر فرد دیگری مهم است، چرا که چاقی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، بالا رفتن فشار خون و دیابت را افزایش می‌دهد. در مجموع لازم است که بیماران مراقب مصرف کالری باشند و مصرف غذاهای با چربی و قند بالا را کاهش دهند. توصیه‌های معمول متخصصین تغذیه بعد از پیوند کلیه عبارت است از:

• هر روز حداقل پنج وعده میوه و سبزی میل کنید.
• از مصرف گریپ فروت و آب گریپ فروت پرهیز کنید، چون گریپ فروت با گروهی از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی (بازدارنده‌های کلسینورین) تداخل ایجاد می‌کند.
• فیبر کافی از رژیم غذایی خود دریافت کنید.
• شیر و لبنیات کم چرب مصرف کنید، مصرف لبنیات برای حفظ کلسیم و فسفر در حد مطلوب مهم است.
• ماهی، ماکیان و گوشت بدون چربی میل کنید.
• رژیم غذایی کم چرب و کم نمک داشته باشید.
• توصیه‌های مربوط به یک تغذیه‌ی سالم و ایمن را رعایت کنید.
• هر روز آب کافی و مایعات دیگر بنوشید تا آب بدن تامین شود.

ورزش بعداز پیوند کلیه

 

ورزش و فعالیت بدنی نقش مهمی در زندگی بیماران کلیوی دارد و برای بهبود سلامت جسمی و روانی مهم است. ورزش منظم بعد از پیوند کلیه انرژی و قدرت بیماران را افزایش می‌دهد. به علاوه ورزش وزن را در حد سالم نگه می‌دارد، استرس را کم می‌کند و از بروز عوارضی مانند بالا رفتن کلسترول و فشار خون بعد از پیوند جلوگیری می‌کند. به بیماران توصیه می‌شود که راه رفتن را در اولین فرصت بعد از جراحی شروع کنند. بعد از آن بیمار باید فعالیت‌های بدنی بیشتری را به مرور در برنامه‌ی روزمره‌ی خود بگنجانند، برای مثال ورزش متوسط را حداقل به مدت سی دقیقه، پنج روز در هفته انجام دهند. پیاده‌روی، دوچرخه سواری، شنا، تمرین‌های مقاومتی کم برخورد و فعالیت‌های بدنی دیگری را که از انجام آنها لذت می‌برید، بعد از پیوند انجام دهید تا سبک زندگی فعال و سالمی داشته باشید. البته قبل از شروع هر ورزشی یا تغییر دادن برنامه‌ی ورزشی خود باید با پزشک معالجتان مشورت کنید .