سرطان معده چیست ؟

سرطان معده ناشی از تجمع غیرطبیعی گروهی از سلول‌ها در معده است که در نهایت باعث تشکیل توده‌ای در معده می‌شود. بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی سالانه ۷۲۳۰۰۰ نفر در اثر این سرطان از دنیا می‌روند. سرطان معده پنجمین سرطان شایع در جهان است و از نظر تعداد مرگ‌ومیر در میان سرطان‌ها، سومین سرطان کشنده در سراسر جهان است. بر اساس اعلام وزارت بهداشت جمهوری اسلامی ایران، سرطان معده شایع‌ترین سرطان در بین مردان ایرانی است .

          انواع سرطان های معده :

۱ – آدنوکارسینوم معده که در سلول های درونی ترین لایه معده رشد می کند. بیشتر سرطان های معده به عنوان آدنوکارسینوم معده طبقه بندی می شوند .

۲ – لنفوم سرطان، بافت سیستم ایمنی است که ممکن است در هر جایی بافت های لنفاوی از جمله معده یافت شود. لنفوم در معده تقریباً نادر هستند و تنها حدود ۴ درصد از کل سرطان های معده را تشکیل می دهند. 

۳ – تومورهای استرومایی دستگاه گوارش، یا GISTs، نوع نادری از سرطان معده هستند که در سلول ویژه ای که در آستر معده به نام سلول های میانی کاجال نامیده می شود شکل می گیرد (ICCs). در زیر میکروسکوپ، سلول های GIST شبیه به سلول های عصبی یا ماهیپه ای هستند. این تومورها ممکن است در طول مسیر گوارشی گسترش یابند، اما حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد در معده رخ می دهند.

۴ – تومورهای کارسینوئید معمولاً در سلول های تولید هورمونی رشد می کنند.این تومورها معمولاً به اندام های مختلف سرایت نمی کنند و تنها حدود ۳ درصد از سرطان های معده را تشکیل می دهند.  این تومور دارای سه نوع میباشد .

سلول های کارسینوئیدها نوع I و II ECL ، که به ندرت به سایر قسمت های بدن گسترش می یابد و ممکن است علائمی نیز نداشته باشد.آن ها اغلب در طی آندوسکوپی برای یک مساله سلامتی دیگر مانند برگشت اسید ،تشخیص داده می شوند. کارسینوئید نوع سوم ECL بیشتر تهاجمی هستند. ترشح زیادی هورمون در تومورها ممکن است منجر به شرایطی به نام سندروم کارسینوئید شود که با ترشحات، درد شکمی، اسهال، انقباض لوله های تنفسی در ریه ها و در برخی موارد، مشکلات قلبی مانند اختلال عملکرد دریچه مشخص می شود. سندرم کارسینوئید نشانه ای است که ممکن است نیاز به درمان تهاجمی داشته باشد.مراحل متعددی از سرطان معده وجود دارد. هرچه سن بالاتر باشد، سرطان بیشتر می شود و احتمال زنده ماندن کمتر است .

علائم ونشانه های سرطان معده :

۱ – بیماری در مراحل اولیه هیچ علامت بالینی ندارد

۲ – سوزش معده

۳ – درد در ناحیه بالای شکم و احساس سنگینی در ناحیه بالای شکم

۴ – دشواری در بلع (دیسفاژی) بویژه در  تومورهای ناحیه ابتدایی معده

۵ – احساس  پر بودن معده همراه با درد، قبل از سیر شدن در غذا خوردن

۶ – تهوع، بی اشتهایی ، کاهش وزن و زردی پوست

۷ – وجود خون در مدفوع و مدفوع سیاه رنگ

۸ –  استفراغ خونی بویژه هنگامی که تومور در ناحیه انتهایی معده قرار دارد

۹ – کشف توده شکمی قابل لمس  که در اغلب موارد نشان دهنده رشد طولانی مدت و انتشار موضعی تومور است . شایعترین محل برای انتشار خونی تومور معده، کبد است.

۱۰ – کم خونی، فقر آهن در مردها و خون مخفی در مدفوع می تواند یکی از علائم احتمالی باشد.

 

تست های تشخیصی سرطان معده

آندوسکوپی و بافت برداری : آندوسکوپی به پزشک اجازه می دهد تا داخل دستگاه گوارش را جهت آزمایش لایه های آن، ببیند. این تست معمولا در روز جراحی انجام می شود. از شما خواسته خواهد شد تا ۴ الی ۶ ساعت قبل از آندوسکوپی چیزی نخورید و ننوشید. 

سونوگرافی آندوسکوپیک : شما ممکن است این تست را همزمان با خود آندوسکوپی داشته باشید. پزشک یک آندوسکوپ را به همراه یک کاوشگر وارد خواه کرد. کاوشگر امواج صوتی را آزاد می کند که باعث ایجاد پژواک می شود؛ زمانی که با یک جسم جامد مانند عضو یا تومور برخورد می کند. 

تست های اضافه : اگر بافت برداری نشان دهد که شما سرطان معده دارید، احتمالا تعداد دیگری نیز تست خواهی داشت تا تشخیص داده شود که سرطان به قسمت های دیگر گسترش یافته است یا نه. این روش نمایش دادن نامیده می شود . در این قسمت از بخش سلامت نمناک و در بحث سرطان معده ما تست هایی که معمولا برای کمک به نمایش سر،آن معده استفاده می شوند را توصیف خواهیم کرد. بعضی از تست ها ممکن است در حین یا بعد از درمان تکرار شوند، جهت ارزیابی سلامتی شما و نحوه عملکرد درمان تکرار می شود. 

آزمایش خون : شما باید آزمایش خون دهید تا سلامتی عمومی خود را ارزیابی کنید و اینکه ببینید کبد و کلیه های شما چگونه کار می کنند. نتایج آزمایش می تواند به شما و پزشکتان کمک کند تا درباره درمان تصمیم گیری کنند. 

سیتی اسکن :  سی تی اسکن از اشعه X و کامپیوتر استفاده می کند تا جزئیات تصویری از یک ناحیه در بدن را ارائه کند. این تصویر به چگونگی فاصله گسترش سرطان در ناحیه اولیه گسترش آن کمک می کند. 

پی ای تی – سیتی اسکن : این نوع از اسکن که می تواند با سی تی اسکن ترکیب گردد، یک آزمایش تصویری ویژه است. این دو اسکن اطلاعات جزئی بیشتر و دقیق تری را درباره سرطان ارائه می کنند. یک پی ای تی سی تی اسکن رایج ترین روش استفاده شده جهت کمک به تشخیص گسترش سرطان به نواحی دیگر بدن است. 

لاپاراسکوپی : این فرآیند به پزشکتان اجازه می دهد تا نگاهی به درون شکم شما بیندازد و لایه خارجی معده را آزمایش کند. لاپاراسکوپی برای نمایش سرطان معده استفاده می شود لایه ها و پوشش های داخل شکم در آن دیده می شود. 

آزمایش جهش ژن : بعضی از علل به وجود آمدن سرطان در معده به ناهنجاری های ژنتیکی مرتبط است. این ناهنجاری ها می توانند در رشد تومورها شرکت داشته باشند. اگر آزمایشات دیگر نشان دهند که سرطان معده پیشرفت کرده است، ممکن است پزشک شما یک بافت را مورد آزمایش قرار دهد تا مشاهده کند اگر این بافت حاوی جهش خاص ژنتیکی باشد که به بعضی از داروها واکنش می دهد.

تشخیص سرطان معده در چند دقیقه ( روش سریع ) : سرطان معده یکی از سرطان های شایع در جهان است که در آن سلول های بدخیم در معده بدون کنترل رشد می کنند . برای تشخیص سرطان معده اغلب از روش های غربالگری معده استفاده می کنند که در این روش ها یک دوربین به درون گلو و معده فرد مورد نظر وارد می کنند اما اگر فرد دارای علائم سرطان نباشد تمایل به استفاده از این روش های بررسی تهاجمی ندارد. دراین خصوص محققان در نظر دارند که یک فناوری نوین برای تشخیص سرطان معده عرضه کنند که با تجزیه و تحلیل بازدم، در کمتر از چند دقیقه سرطان معده را تشخیص دهد.

در این آزمایش نسبت به روش های پیشین ارزان قیمت تر، سریعتر و راحت تر است، الگوهای منحصر به فرد از مولکول هایی که هر روز با دم و بازدم تنفس می کنیم ، تجزیه و تحلیل می شود. برای انجام این آزمایش بیماران باید فقط در یک لوله بدمند تا پزشک واکنش یک سری حسگر را با استفاده از این نمونه تنفسی بررسی نماید. این حسگرها از دو مولفه (یک نوار ارگانیک که در برابر مولکول های خاص واکنش نشان می دهد و لایه دوم که این واکنش را به یک سیگنال الکتریکی تبدیل می کند ) تشکیل شده اند. محققان در نظر دارند این حسگرها را درون لوله تنفسی دهند تا پزشک سریع بتواند با بررسی این آزمایش مانند یک تنفس سنج ، سرطان را تشخیص دهد.

علل مختلف مبتلا شدن به سرطان معده :

در بدن بیشتر کسانی که به سرطان معده مبتلا میشوند؛ یا سلول ها شروع به رشد بی رویه میکنند یا از بافتی دیگر به معده منتقل میشوند (به حرکت توده سرطانی از بافتی به بافت دیگر متاستاز میگویند) .

حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد از سرطان های معده به دلیل ایجاد غده های پوششی (اپی تلیوم غده ای) به وجود   می آید. در این نوع سرطان ها، توده سرطانی توسط سلول هایی که غشاء مخاطی را میسازند رشد میکند .

سرطان زمانی که ساختار DNA تغییر میکند به وجود می آید و وقتی که این اتفاق بیافتد در رشد سلول ها اختلال ایجاد میشود. سلول هایی که باید بمیرند نمیمیرند، سرعت تولید سلول های جدید افزایش مییابد یا رشد آن ها از کنترل خارج میشود. متخصصان هنوز نمی دانند چرا سلول های معده تغییر میکنند یا سرطانی میشوند؛ و اینکه چرا سرطان معده فقط در بعضی افراد به وجود می آید. 

در هر چهار مورد سرطان معده سه مورد به دلیل سبک زندگی اتفاق میافتد.علت اصلی سرطان معده مشخص نیست، اما بعضی عوامل هستند که میتوانند خطر ابتلا به آن را افزایش دهند؛ البته داشتن هر کدام از این عوامل نمیتواند به معنی وجود سرطان در بدن شما باشد. 

در اینجا به چند نوع عوامل شایع در ایجاد وعلل شیوع سرطان معده اشاره می شود :

۱ – رژیم عذایی : مصرف کم میوه و سبزیجات خطر ایجاد سرطان معده را افزایش میدهد. سعی کنید در روز حداقل ۵ وعده میوه و سبزیجات مصرف کنید. 

۲ – نمک : از هر ۴ سرطان معده یکی به علت مصرف زیاد نمک است؛ بنابراین نمک غذاهای خود را کنترل کنید. بزرگسالان نباید بیش از ۶ گرم در روز مصرف کنند (حدود یک قاشق چای خوری ) . در اکثر غذاهای روزانه مانند نان، غذای آماده و… نمک وجود دارد. همچنین باید از مصرف سبزیجات نمک سود شده نیز پرهیز کنید.

 

۳ – گوشت : طبق تحقیقات استفاده زیاد از گوشت و فرآورده های آن مانند سوسیس، بیکن و… موجب افزایش خطر ابتلا به سرطان میشود.کسانی که در روز بیش از ۹۰ گرم گوشت مصرف میکنند باید آن را به ۷۰ گرم یا کمتر کاهش دهند؛ این مقدار تقریبا معادل دو عدد سوسیس است.

۴ – استعمال دخانیات : از هر ۵ سرطان یکی به علت استعمال دخانیات است.خطر ابتلا به سرطان معده با افزایش تعداد سیگارهایی که در روز میکشید افزایش می یابد. برای ترک دخانیات هرگز دیر نیست؛ هرچه زودتر اقدام کنید بهتر است. 

۵ – باکتری اچ پیلوری : اچ پیلوری نوعی باکتری است که در غشاء مخاطی بخش داخلی معده زندگی میکند.در بیشتر افراد وجود این باکتری مشکلی ایجاد نمیکند، اما در بعضی موارد حضور طولانی مدت آن در بدن باعث التهاب و زخم معده  میشود. از هر ۱۰ نفر ۴ نفر آلوده به این باکتری هستند، اما در بیشترشان سرطان معده به وجود نمیآید. شواهد نشان می دهد رژیم غذایی نامناسب، استعمال دخانیات و باکتری اچ پیلوری طی فعل و انفعالات درونی خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش میدهند. از طریق آزمایش ادرار و تنفس میتوان فهمید که فرد به اچ پیلوری آلوده است یا خیر.برای درمان باید از آنتی بیوتیک ها و داروهایی که اسید معده را کنترل میکنند استفاده کنید. 

۶ – سن وجنسیت : سرطان معده در افراد مسن شایع تر است . حدود نیمی از مبتلایان به سرطان ۷۵ سال یا بیشتر دارند.خطر ابتلا به سرطان در مردان دو برابر زنان است.

۷ – کمبود اسید معده : کمبود اسید معده خطرسرطان معده را افزایش میدهد. اگر شرایط بدنتان به گونه ای است که در معده خود به مقدار لازم اسید ندارید یا طی یک عمل جراحی اسید معده تان کاهش یافته است در معرض خطر ابتلا به سرطان معده قرار دارید. 

۸ – سیستم ایمنی ضعیف : سیستم ایمنی ضعیف موجب میشود انواع آلودگی ها به بدن راه پیدا کنند، بنابراین احتمال ابتلا به سرطان معده نیز افزایش مییابد (با ورود باکتری اچ پیلوری). بعضی بیماری ها مانند ایدز ، کم خونی شدید و… با تحت فشار قرار دادن سیستم ایمنی آن را تضعیف میکنند. 

۹ – کار با مواد شیمیایی : کار کردن در محلی که بعضی مواد شیمیایی خاص مانند لاستیک به فراوانی یافت میشوند، خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش میدهد . همچنین شواهد کمی مبنی بر احتمال ابتلا به سرطان با در معرض پنبه نسوز و مواد غیر آلی بودن وجود دارد.

۱۰ – سابقه ی خانوادگی : اگر در خانواده تان سابقه ابتلا به سرطان معده وجود دارد، خطر احتمالی برای شما ۲ تا ۱۰ برابر بیشتر است؛ اما دلیل آن اصلا مشخص نیست.

درمان سرطان معده در ایران :

در درمان این بیماران مهم ترین مساله تشخیص دقیق است. با بررسی باید مشخص گردد که بیماری چقدر گسترش پیدا کرده است. متاسفانه در اغلب موارد بیماری تقریباً به صورت گسترده معده را درگیر کرده و به همین علت نیز باید حتماً بلافاصله بعد از تشخیص قطعی، CT شکم انجام شود و مشخص شود که آیا بیمار قابل جراحی هست یا نه. قابل ذکر است در صورتی که تومور قابل درمان باشد، عمل جراحی ضرورت دارد و بعد از عمل جراحی و ارزیابی نمونه ها و اطلاع از نحوه درگیری غدد لنفاوی داخل شکم، درگیری سروز و صفاق بیمار، شیمی درمانی و رادیوتراپی باید انجام شود. توصیه می شود که هر دو درمان برای بیماران انجام شود، چون باعث جلوگیری از برگشت موضعی تومور می شود.

متاسفانه در اغلب موارد متاستاز(گسترش سلول های سرطانی) به سایر قسمت ها وجود دارد. در این موارد ابتدا باید شیمی درمانی و رادیوتراپی انجام شود و سپس بیمار برای جراحی ارجاع و تومور برداشته شود. در صورت متاستاز شدید، شیمی درمانی پیشنهاد اول است و در صورتی که بیماری غیر قابل درمان با روش های فوق باشد، باید از روش های تسکینی استفاده شود که شامل مسکن ها و استنت ها (لوله هایی که داخل معده گذاشته می شود) است. اخیراً روش های شیمی درمانی بسیار تغییر کرده و عوارض کم تری دارد و درصد بهبودی با استفاده از روش های جدید بسیار زیادتر شده است و حدود ۶۰-۵۰ درصد بیماران به درمان پاسخ مناسب می دهند.

مرحله اول

در این مرحله  گروهی از سلول‌های معیوب بافت داخلی معده تبدیل به سلول‌های سرطانی می‌شوند. در این مرحله معمولا درمان جراحی موفقیت آمیز خواهد بود. در این مرحله پزشک ممکن است بخشی از معده و یا تمام آن را از بدن خارج کند. در جراحی گروهی از گره‌های لنفی نزدیک معده هم از بدن خارج می‌شوند. لنف‌ها ارگان‌های کوچکی در بدن هستند که به عنوان بخشی از سیستم دفاعی بدن ایفای نقش می‌کنند. 

مرحله دوم

در این مرحله در لایه مخاطی معده تومورهای سرطانی به وجود می آیند. این تومورها ممکن است  گره‌های لنفی را هم درگیر کنند. به مانند مرحله‌ی یک در این مرحله هم با کمک جراحی بخشی یا تمام معده خارج خواهد شد. در این مرحله شیمی درمانی یا کمورادیوتراپی هم انجام می‌شود. این درمان‌ها قبل از جراحی برای کوچک‌تر کردن تومور و یا بعد از آن برای کشتن سلول‌های سرطانی باقی مانده استفاده می‌شوند. در شیمی درمانی از داروهایی استفاده می‌شود که به سلول‌های سرطانی حمله می‌کنند. کمورادیو تراپی ترکیبی از شیمی درمانی و رادیو تراپی است که در آن سلول‌های سرطانی با ذراتی که دارای انرژی بالایی هستند، نابود می‌شوند. 

مرحله سوم

در این مرحله سرطان به لایه‌های داخلی‌تر معده نفوذ کرده و حتی امکان دارد به نزدیکی گره‌های لنفی هم رسیده باشد. این مرحله هم با کمک جراحی بخشی یا تمام معده  و گره‌های لنفی خارج خواهد شد. در این مرحله قبل یا بعد از جراحی هم از درمان‌های شیمی درمانی و کمورادیو درمانی هم استفاده می‌شود. 

مرحله چهارم

در این مرحله سرطان تمام لایه‌های معده و حتی اندام‌های مجاور مانند روده‌ی کوچک و طحال را درگیر کرده است. گاهی در این مرحله اما اندام‌های مجاور درگیر نمی‌شوند، تنها سرطان به گره‌های لنفی خواهد رسید. در این مرحله به کمک جراحی کل معده خارج خواهد شد و علاوه بر آن شیمی درمانی هم ادامه خواهد داشت. این روش درمانی معمولاً به معالجه‌ی کامل بیماری یا دستکم به کاهش علایم و نشانه‌های بیماری منجر خواهد شد. 

مرحله پنجم

این مرحله آخرین سطح از سرطان معده است، در این مرحله سرطان به سرعت در بدن منتشر شده و باقی ارگان‌ها مانند کبد، ریه‌ها، و حتی مغز را هم درگیر می‌کند. در این مرحله درمان سرطان تقریباً غیر ممکن است، ولی پزشک می‌تواند برای کم کردن شدت علایم و نشانه‌های بیماری و افزایش آسایش بیمار اقداماتی را انجام دهد. 

اگر تومورهای سرطانی بخشی از لوله گوارشی را مسدود کند، این اقدامات انجام می‌شود:

۱ – به کمک لوله‌ی نازک اندوسکوپی لیزر وارد بدن شده و بخشی از تومور نابود می‌شود. 

۲ – یک استنت  لوله‌ی فلزی توخالی برای جلوگیری از انسداد معده توسط تومور در محل ورود معده به روده یا در محل ورود مری به معده قرار داده می‌شود و اجازه می‌دهد تا مایعات و غذا جریان داشته باشند. 

۳ – عمل بای پس معده یا کنارگذاری معده (Gastric bypass) انجام می‌شود. گاهی تومور مسیر خروجی معده را مسدود می‌کند، بنابراین با عمل جراحی قسمت ابتدایی معده را به قسمت ابتدایی روده کوچک متصل می‌کنند تا غذا و مایعات به جریان خود ادامه دهند. 

۴ – انجام جراحی برای خارج کردن بخشی از معده 

شیمی درمانی، رادیو تراپی و یا هر دوی آن‌ها در این مرحله از بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این مرحله درمان هدفمند یا تارگت تراپی هم انجام می‌شود. در این روش درمانی دارو تنها سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد و باقی سلول‌ها سالم و دست نخورده می‌مانند، بنابراین عوارض جانبی این روش بسیار ناچیز است.